Türkiye birinci sefer uzayda tohum ıslah çalışması başlattı. Ege Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı öğretim üyeleri Doç. Dr. Rengin Özgür Uzilday ve Doç. Dr. Barış Uzilday tarafından gerçekleştirilen iki araştırma projesi, Asya-Pasifik Uzay İşbirliği Örgütü ile Türk Uzay Ajansı koordinesinde kabul edildi ve Çin Ulusal Uzay Yönetimi tarafından uzaya gönderilen geri alınabilir uydu “Shijian-19” içerisinde yer aldı. Projeler kapsamında Çin uydusu ile uzaya nohut tohumları gönderildi. Kozmik radyasyon sayesinde mutasyona uğrayan tohumlardan susuzluğa güçlü nohut çeşitleri üretilecek. Araştırmayı, Alper Gezeravcı’nın uzayda gerçekleştirdiği 13 deneyden birinin yürütücüsü olan grup yapıyor.
Kuraklığa güçlü tohum geliştirilecek
Türk Uzay Ajansı koordinesinde hazırlanan “Uzay Ortamından Yararlanarak Arabidopsis thaliana’da ER Gerilimi Toleransı İçin Gen Keşfi” ve “Nohutta Kuraklık Gerilimine Toleransı Artırmak İçin Uzay Islahı” başlıklı projeler, Çin Ulusal Uzay İdaresi’nin uluslararası iş birliği projelerini artırmak hedefiyle yaptığı davet kapsamında kabul edildi. Shijian-19 isimli tekrar kullanılabilir ve geri döndürülebilir uydu, içindeki bilimsel projelerle gerçekleştirdiği uzay seyahatinin akabinde dünyaya geri döndü. Yürütülen çalışmalar, Türkiye’de birinci kez uzay ıslahı çalışmaları olma özelliğini taşıyor. Uzayda tohum ıslah çalışmasını 5 yıl sürmesi planlanırken yaklaşık bir kilogram nohut tohumu, uzay ortamında vakum altında kaldı ve kozmik radyasyona maruz bırakıldı. Radyasyon sayesinde tohum hücrelerinde değişiklikler gerçekleştirildiğini aktaran Doç. Dr. Barış Uzilday, “Bunların kimileri genetik değişiklikler, bu genetik değişiklikler kalıcı oluyorlar.” dedi. Uzilday, “Artık yeryüzüne geri döndürüp bitkileri büyüttüğümüz vakit bu genetik değişiklikleri taşıyan bitkiler elde etmiş oluyoruz.” sözlerini kullandı. Uzayda oluşan bu mutasyonlar, dünyada yapılan klasik ıslah çalışmalarında elde edilemeyen genetik çeşitliliği sağlayabilmekte.
13 gün uzayda kaldı
Yerli bir cins olması ve yüksek protein içermesi nedeniyle tercih edilen nohutlar, uzayda 13 gün kalarak mutasyona uğradı. Halihazırda Türkiye’ye gönderilen numuneler üzerindeki çalışmalar ise sürüyor. Çin’in fırlattığı uyduyla farklı ülkelere ilişkin yaklaşık 300 kg tohum uzaya gönderilmişti.
Gönderilen tohumların 1 kilogramı ise Türkiye’ye ilişkin nohutlardı. Yapılan bu çalışma ile kuraklığa daha dirençli nohut çeşitlerinin elde edilmesi amaçlanıyor. İklim değişikliği altında sıcaklıklar artarken su kaynaklarının da Türkiye’de azaldığı biliniyor. Bu kapsamda kuraklığa ve susuzluğa dirençli tohumlar geliştirmek büyük kıymet taşıyor. Tohumlar Ege Ziraî Araştırma Enstitüsü tarafından ekilecek.
