Nasa’nın Ay Keşiflerinde Yeni Bir Sorun: Intuitive Machines’in Athena İniş Aracı
NASA, özel sektörle Ay keşiflerini hızlandırma amacı doğrultusunda Intuitive Machines isimli şirkete destek veriyor. Ancak, şirketin Athena isimli iniş aracı, ikinci Ay inişinde beklenmedik bir sorunla karşılaştı. İniş aracı, Ay yüzeyine başarıyla ulaşmayı başarsa da yan yatmış bir şekilde tespit edildi. Bu durum, aracın güneş panellerinin yeterli enerji üretmemesine yol açarak görevin “nominal dışı” hale gelmesine neden oldu. Bunun sonucunda, şirketin borsa performansı da olumsuz etkilendi.
Hisseler Yüzde 34 Düştü
İniş aracının yaşadığı bu sorun, Intuitive Machines’in borsa hisselerine de yansıdı. Olayın duyulmasının ardından, şirketin hisseleri piyasa öncesi işlemlerde yüzde 34 oranında değer kaybetti. Cuma günü borsa açıldığında ise hisse değerindeki düşüş yüzde 24 olarak gerçekleşti. Daha önceki ilk iniş misyonunda da benzer bir durum yaşanmış, Nova-C isimli araç da yana yatmıştı. Şirketin üst üste yaşadığı bu teknik aksaklıklar, yatırımcıların güvenini sarsmış gibi görünüyor.
Intuitive Machines yetkilileri, Cuma günü yaptıkları açıklamada, düşük güneş açısı ve iniş aracının güneş panellerinin yönü nedeniyle uzay aracının bataryasının hızla boşaldığını ve görevin sona erdiğini belirtti. “Ay yüzeyindeki Athena’dan alınan görüntüler, Athena’nın yan yattığını doğruladı” ifadesini kullandılar. İnişten sonra görev kontrolörleri, iniş aracının bataryaları tükenmeden önce NASA’nın PRIME-1 (sondaj) paketi de dahil olmak üzere çeşitli program ve faydalı yükten veriler almayı başardı.
Intuitive Machines, yaklaşık 120 milyon dolarlık sözleşmelerinin yüzde 90’ını halihazırda almış durumda. Ancak, kalan ödemelerin bir kısmı, Ay’a taşınan yüklerin operasyonel olup olmamasına bağlı. Bu nedenle, Athena’nın yana yatması ve enerji sorunları, şirketin gelir hedeflerini ciddi şekilde etkileyebilir.
NASA, PRIME-1 yükü için firma ile 62,5 milyon dolarlık bir sözleşme imzalamıştı. Athena, Ay yüzeyine 11 farklı bilimsel yük taşıdı. Bu yükler arasında su buzu ve diğer kaynakları araştıracak bir sondaj sistemi, Ay’daki ilk veri merkezi ve mobil şebeke altyapısı da bulunuyor. Ancak aracın yana yatmış olması, bu sistemlerin ne ölçüde çalıştırılabileceği konusunda belirsizlik yaratıyor.
Intuitive Machines, NASA’nın Ay’a dönüş stratejisinde önemli bir oyuncu olmaya devam etse de, sektördeki rekabet oldukça kızışıyor. Diğer bir ABD merkezli uzay şirketi Firefly Aerospace, yakın zamanda Blue Ghost iniş aracını Ay’a başarıyla indirerek, özel bir şirket tarafından gerçekleştirilen en başarılı yumuşak iniş olarak kayıtlara geçti.
Ay’a Gitmek Neden Hâlâ Zor?
Birçok kişi, NASA’nın 1969’da Ay’a insan indirmesi ile günümüz özel şirketlerinin iniş denemelerini karşılaştırarak, Ay’a inmenin neden bu kadar zor olduğunu merak ediyor. Aslında, bu sorunun yanıtı, büyük ölçüde sorunun kendisinde gizli. Apollo görevleri, ABD hükümetinin Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliği’ne karşı yürüttüğü devasa bir prestij projesiydi. NASA, o dönemde neredeyse sınırsız bir bütçeyle çalıştı. Günümüzdeki özel şirketler ise, devlet desteği alsalar da büyük oranda kâr amacı güden ticari girişimler olarak faaliyet gösteriyorlar.
Maliyetleri düşürmek, projeleri ekonomik hale getirmek zorundalar. NASA, Apollo döneminde “masrafı ne olursa olsun başarı” mantığıyla hareket ederken; özel şirketler “daha ucuz ama sürdürülebilir çözümler” geliştirmeye çalışıyor. Zaten NASA dışında Ay’a inen diğer devlet ajanslarının yüksek başarı oranları da bunu doğruluyor.
Bir diğer önemli fark, iniş araçlarının tasarımlarıdır. Apollo modülü, insanların manuel olarak kontrol ettiği bir sistemdi; astronotlar, Ay yüzeyine yaklaşırken inişi kendileri yönetti. Günümüzde özel şirketler, inişleri tamamen otonom hale getirmeye çalışıyor. Yapay zeka, sensörler ve otomatik sistemler kullanılıyor. Athena özelinde, iniş sırasında lazer mesafe ölçerinde sorun ve parazit yaşandığı belirtiliyor.
Üstelik ticari görevler, Ay’ın daha önce hiç keşfedilmemiş alanlarına gitmeye çalışıyor. İnsanlı görevler büyük oranda düz olan Ay bölgelerine iniş yaparken, Athena, Ay’ın güney kutbundan 160 km uzakta, daha önce hiçbir aracın gitmediği bir yere iniş yaptı. Bu durumu, Konya Ovası’na uçak indirmeye çalışmak ile Kaçkar Dağları’na uçak indirmek şeklinde kıyaslayabilirsiniz.
