İçindekiler
Dünya’nın Eksen Eğikliği Nedir?
Yaklaşık 4.5 milyar yıl önce, Mars boyutunda bir gök cisminin yeni oluşan Dünya gezegenine çarptığına dair teoriler bulunmaktadır. Bu çarpışmanın sonucunda gezegenimizin açılı bir şekilde eğildiği düşünülüyor. Peki, tam olarak eksen eğikliği nedir ve bu durumun gezegenimize etkileri nelerdir? İlk olarak, eksen kavramını tanımlamak önemlidir. Eksen, bir nesnenin etrafında döndüğü veya dönüş yaptığı görünmez bir çizgidir. Bu nesne, bir atomdan daha küçük bir parçacık olabileceği gibi, binlerce güneş kütlesine sahip bir yıldız da olabilir. Her iki durumda da bir nesnenin ekseni, kütle merkezinden veya çift merkezinden geçer. Bir nesnenin kütle merkezi, o nesne üzerinde etki eden dış kuvvetin, nesnenin tam o noktada varmış gibi davrandığı bir noktadır. Dünya’nın kütle merkezi, okyanus gelgitleri gibi faktörlerden dolayı zamanla değişiklik göstermektedir, ancak bu değişiklikler gezegenin eksenini köklü bir şekilde kaydıracak kadar büyük değildir.
Eksen Eğikliği Nedir?
Güneş sistemimizdeki her gezegenin kendi ekseni etrafında dönüşü vardır; dolayısıyla her gezegenin bir Kuzey ve Güney Kutbu mevcuttur. Bir gezegenin ekseni etrafında bir dönüşünü tamamlaması için geçen zamana dönme periyodu denir. Dünyamızın kendi etrafında dönüş süresi yaklaşık 24 saat veya bir gündür.
Eksen eğikliği, gezegenin dönme ekseni ile yörünge düzlemi arasındaki açıdır. Örneğin, Merkür, Venüs ve Jüpiter gibi bazı gezegenlerin eksenleri neredeyse tamamen dik bir konumda bulunurken, Dünya’nın ekseni bu şekilde değildir. Dünya’nın eksen eğikliği yaklaşık 23,5 derecedir ve bu eğim, güneş ışınlarının yıl boyunca farklı enlemlere farklı açılardan düşmesine neden olarak mevsimlerin oluşumunu sağlar. Uranüs, güneş sistemindeki en büyük eksen eğimine sahip gezegendir; ekseni yaklaşık 98 derece eğik durumdadır, bu yüzden Kuzey Kutbu neredeyse ekvatorunun üzerindedir. Gökbilimciler, Uranüs’ün bu aşırı eğiminin milyarlarca yıl önce, gezegenin oluşumundan kısa bir süre sonra, Dünya büyüklüğünde bir cisimle çarpışma sonucu meydana geldiğine inanıyor.
Eksenel Yalpalama (Preseyon) Nedir?
Dünya’nın ekseni sabit gibi görünse de, aslında dönen bir topaç gibi yavaşça oynar. Dünya’nın ekseninin dairesel devinimi yaklaşık 26.000 yıl sürer. Bu devinime eksenel presesyon denir. Dünya’nın ekseni, Kuzey Yıldızı’nı belirlemeye yardımcı olurken, eksenel yalpalama da onu değiştirmektedir. Şu anda Dünya’nın ekseni Polaris adlı bir yıldıza doğru işaret etmektedir. Kuzey Kutbu’nun hemen üzerinde bulunan Polaris, günümüzdeki Kuzey Yıldızı’dır. Ancak Polaris her zaman Kuzey Yıldızı olmayacaktır. Dünya’nın ekseni Polaris’ten yavaşça uzaklaşmakta ve 13.000 yıl sonra Vega adlı bir diğer yıldıza doğru işaret etmeye başlayacaktır.
Dünya Eksen Eğikliğinin Sonuçları
- Mevsimlerin oluşması
- Güneş ışınlarının bir noktaya yıl içinde farklı açılardan düşmesi
- Dikilen bir çubuğun gölge boyunun yıl boyunca değişmesi
- Dönenceler ve Kutup Daireleri’nin oluşumu
- Kuzey ve Güney yarım kürelerde aynı anda farklı mevsimlerin yaşanması
- Gece ve gündüz sürelerinin uzayıp kısalması
- Matematik iklim kuşaklarının meydana gelmesi
- Güneşin doğuş ve batış saatinin ve yerinin değişmesi
Eksen Eğikliği Olmasaydı Ne Olurdu?
- Güneş ışınları her zaman ekvatora dik açıyla gelirdi.
- Mevsimler oluşmazdı.
- Yıl boyunca sıcaklık farkı meydana gelmezdi.
- Aydınlanma çembere daima kutuplardan geçerdi.
- Gece ve gündüz süreleri her zaman eşit olurdu.
- Güneşin doğuş ve batış saati ile yeri değişmezdi.
- Öğle vakti Güneş ışınlarının gelme açıları sabit kalırdı.
- Dönenceler ve Kutup Daireleri oluşmazdı.
- Daha az bitki ve hayvan türü var olurdu.
